چه‌جوری درس بخونم؟

روش پس‌ختام یا PQ❹R

این روش برای متن‌های علمی قابل استفاده است و اسمش از حروف اول ۶ مرحله این روش ساخته شده:

Preview (پیش‌خوانی) -> Question (سوال) -> Reading (خواندن) -> Reflect (تفکر) -> Recite (از حفظ گفتن) -> Review (مرور)

مرحۀ ۱. Preview یا پیش‌خوانی:

اگر میخواهید مطالب یک کتاب یا فصلی از یک کتاب (مثلاً کتاب‌ هیجان‌انگیز هوش فرازمینی ET دکتر قصاب) را یاد بگیرید، اول به سرعت تمام آن کتاب یا آن فصل را یک بار بخوانید تا یک برداشت کلی از موضوعات و قسمت‌های مهم آن بدست آورید؛ این خواندن اجمالی یا پیش‌خوانی می‌تواند شما را در سازماندهی به مطالب (مثلاً ساخت سلسله‌مراتبی برای آن‌ها) کمک نماید.

مطالبی که لازم است در پیش‌خوانی فصل‌های یک کتاب مورد توجه قرار گیرند عبارتند از: مقدمه یا توضیحات مقدماتی، هدف‌ها، تیترهای اصلی و فرعی، خلاصه و جملات مقدماتی یا جملات موضوعی پاراگراف‌ها

مرحلۀ ۲. Question یا سوال کردن:

برای هر قسمت یا هر فصل از کتاب که می‌خوانید، در رابطه با هدفی که از مطالعه دارید سؤال‌هایی طرح نمایید. یکی از راه‌های انجام این کار آن است که عنوان‌ها را به سؤال تبدیل کنید.

مثلاً در رابطه با فصل هوش تصویری کتاب هوش فرازمینی ET می‌توان پرسید که روش پس‌ختام چیست؟ یا چگونه می‌توان این فصل از کتاب بسیار خوب دکتر قصاب را پیش‌خوانی کرد؟
سؤال‌های خود را با کلمات چگونه،چه کسی، چرا و چه چیزی بسازید.

مرحلۀ ۳. Reading یا خواندن:

در این مرحله، موضوع را با دقت و به طور کامل بخوانید؛ به هنگام مطالعه سعی کنید سؤال‌هایی را که در مرحله قبل مطرح کردید پاسخ دهید. توجه خود را به اهداف اصلی و جزئیاتی که مرتبط با اهداف هستند قرار دهید.در صورت لزوم، سرعت خواندن خود را متناسب با سهولت و پیچیدگی متن تغییر دهید.

مرحلۀ ۴. Reflect یا تفکر:

سعی کنید با اندیشیدن دربارۀ مطالبی که می‌خوانید آن‌ها را بفهمید و به آن‌ها معنی بدهید. برای این منظور میتوانید کارهای زیر را انجام دهید:

• آنچه را که می‌خوانید به مطالبی که از قبل یاد گرفته‌اید ربط دهید.
• نکات فرعی را به مطالب اصلی پیوند دهید.
• تلاش کنید تا تناقض‌های موجود در اطلاعات ارائه شده را حل نمایید.
  • با استفاده از اطلاعاتی که می‌خوانید مسائل طرح شده را جواب دهید.

یکی از راهبردهای مهم به یادسپاری، بسط و گسترش مطالب است که به ما کمک می‌کند با بسط معنایی، به مطالبی که می‌خوانیم شاخ و برگ دهیم و آن‌ها را با مطالب آشنایی که قبلاً یاد گرفته‌ایم ربط دهیم؛ بدین وسیله آنها را معنی‌دار می‌سازیم و لذا بهتر به خاطر می‌سپاریم.

مرحلۀ ۵. Recite یا از حفظ گفتن:

پس از خواندن هر قسمت سعی کنید مطالب مهم آن را به یاد آورید و برای خود بازگو کنید. ضمن این کار، به سؤال‌هایی که طرح کرده‌اید پاسخ دهید. از حفظ گفتن به شما کمک می‌کند تا بر درک خود نظارت کنید و از این طریق بر شما معلوم می‌گردد که چه قسمت‌هایی را خوب یاد نگرفته‌اید و باید آن‌ها را از نو بخوانید.

مرحلۀ ۶. Review یا مرور کردن:

وقتی که خواندن تمام کتاب یا کل مطالب را به پایان رساندید، آن را مرور یا بازبینی کنید. بهترین راه مرور کردن این است که بکوشید تا بدون مراجعه به متن، سؤال‌های مهم مربوط به آن را جواب دهید؛ قسمت‌هایی را که نمی‌توانید به سؤال‌های آن‌ها جواب دهید دوباره بخوانید. دوباره خواندن نوعی مرور کردن است. اما این کار برای همۀ کتاب ضروری نیست. سعی در جواب دادن به سؤال‌های اساسی بهترین راه مرور کردن است. راهبرد از حفظ گفتن را برای فصل‌های کتاب و راهبرد مرور کردن را برای کل کتاب به کار ببندید.

سخنی با والدین:

با توجه به توضیحات بالا، روش  PQ4R یا روش پس‌ختام بر سه اصل مهم بهسازی حافظه، یعنی سازماندهی، بسط معنایی و تمرین بازیابی استوار است. دلایل عمدۀ موفقیت این روش و روش‌های مطالعۀ مشابه با آن همین اصول نظری هستند.